Hulp bij trauma

De bijzondere kracht van serotonine: iemand anders zien dealen met trauma maakt jou veerkrachtiger

SCIENTIAS J. KRAS 19 september 2024

Veerkracht hebben we allemaal nodig om door te gaan na tegenslag. Je denkt misschien dat de mate waarin je erover beschikt, aangeboren is, maar nu blijkt dat het anders werkt: het observeren van anderen die omgaan met een traumatische ervaring kan onze eigen veerkracht vergroten en zo bijvoorbeeld depressie voorkomen.

Dit wordt ook wel emotionele besmetting genoemd en is nu aangetoond bij muizen. Ook hebben de neurowetenschappers van de Zwitserse University of Lausanne het mechanisme erachter ontdekt. Onze lievelingsneurotransmitter, serotonine, blijkt de sleutel tot veerkracht te zijn. Het geluksstofje wordt vrijgegeven in een hersengebied, genaamd de habenula. De ontdekking herziet de rol van het hormoon, vooral ook in de behandeling van depressie.

Veerkracht nodig
Mensen kunnen tegen een stootje. Door onze veerkracht kunnen we met negatieve ervaringen omgaan en tegelijkertijd een normaal leven leiden. Sommigen zijn echter kwetsbaarder dan anderen. Zij raken de zin in het leven kwijt door traumatische gebeurtenissen en worden depressief of kampen met andere ernstige psychische klachten. Door te bepalen wie risico loopt en preventief hun veerkracht te verbeteren zou je hun kwetsbaarheid kunnen verminderen en mogelijk depressie voorkomen.

Maar er zijn nog te veel onbekende factoren om veerkracht als preventieve maatregel in te zetten. “Er is een gebrek aan behandelmethodes of onderliggende mechanismen om dit type conditionering, dat een veerkrachtige reactie zoals bij gezonde mensen bevordert, te stimuleren”, zegt Manuel Mameli, universitair hoofddocent aan de University of Lausanne (UNIL). Om verder te komen, moeten we de hersenfunctie achter tegenslag begrijpen.

Emotionele besmetting
Daarom ontwikkelde Mameli samen met zijn collega’s een experimenteel model dat veerkracht bevordert en de gevolgen ervan voor het ontstaan van psychische problemen na trauma meet. “We gingen uit van het bewezen gegeven dat het simpelweg observeren van de emotionele ervaringen van anderen ons helpt ervan te leren. Dit fenomeen staat bekend als emotionele besmetting en bevordert veerkracht”, legt Mameli uit.

Om dit te testen, werd een observerende muis dicht bij een muis geplaatst die kleine elektrische schokken op zijn pootjes kreeg toegediend. Opmerkelijk genoeg, beschermde deze observatie de meeste muizen tegen depressie als zij later zelf de stroomstootjes kregen. En dit gold niet voor de muizen die de traumatische ervaringen van hun metgezellen niet hadden waargenomen. De wetenschappers concludeerden dat het observeren van anderen die omgaan met een traumatische ervaring, het eigen vermogen tot veerkracht vergroot en helpt beschermen tegen psychische problemen.

De habenula
Maar dat was nog niet alles. Het lukte de neurowetenschappers ook om het onderliggende mechanisme in de hersenen te achterhalen. Dat bleek de rol van serotonine in de habenula te zijn, een klein hersengebied in het centrum van ons brein, dat bekendstaat om zijn rol bij de verwerking van emoties en sensorische informatie, en om de regulatie van neurotransmitters die gelinkt zijn aan depressie, met name serotonine.

“Het is heel moeilijk om de variatie van serotonine in de hersenen te meten. Dankzij een biosensor ontwikkeld door medeonderzoeker Yulong Li van de University of Peking, konden we het sleutelmechanisme identificeren”, voegt Manuel Mameli toe. Hij was wel verbaasd door het directe effect, vertelt hij aan Scientias.nl. “We hadden niet verwacht dat de korte ervaring van een persoon die een ander observeert tijdens tegenslag zo’n verregaand effect zou hebben op vele niveaus: van gedrag tot de communicatie tussen hersencellen.”

Meer serotonine
Opnamen tijdens de experimenten toonden aan dat emotionele besmetting samenviel met een blijvende verandering in de werking van neuronen in de habenula, samen met een toename van de serotonineafgifte in dit gebied. Volgens medeonderzoeker Sarah Mondoloni “verandert de dynamiek van serotonine tijdens deze taak. Dit is de belangrijkste bevinding van onze studie”. Mameli legt uit: “Dit betekent dat we hebben ontdekt dat de hoeveelheid serotonine die vrijkomt, toenam tijdens de observatie van de muizen.”

Door de werking van serotonine kunstmatig te veranderen, kon het onderzoeksteam aantonen dat het uitblijven van een toename niet alleen de blijvende neuronale activiteitsverandering in de habenula ondermijnt, maar ook het vermogen van muizen om veerkracht te ontwikkelen na tegenslag. “Sinds enkele jaren is bekend dat het een goede strategie is om te focussen op de habenula om depressie tegen te gaan. Maar onze studie toont ook aan dat we veerkracht kunnen verbeteren en zo de kwetsbaarheid voor depressie kunnen verminderen”, aldus de onderzoeker.

Behandeling van depressie
Een gemeenschappelijke factor van het mechanisme van veerkracht na tegenslag, en dat van depressie, is serotonine. Veel antidepressiva richten zich op serotonine om de concentratie ervan in de hersenen te verhogen. In deze studie tonen neurowetenschappers aan dat een tijdelijke, gelokaliseerde toename van serotonine in de habenula apathisch gedrag na een traumatische ervaring kan voorkomen.

“Deze eigenschap van het serotoninesysteem is een bijzonder gegeven voor neurowetenschappers. Onze ontdekking kan ook de weg vrijmaken voor nieuwe behandelmethodes voor depressie, zoals therapie met psychedelica die het serotoninesysteem stimuleren. Het gebruik daarvan kan worden verfijnd om tot een succesvollere behandeling van depressie te komen”, besluit Manuel Mameli.